Waarom zijn we op aarde – Op iedere plaats en in elk tijdperk zoeken mensen naar zingeving. Een gelovige natuurkundige en een ongelovige filmmaker gaan te rade bij internationaal vermaarde wetenschappers. Wat drijft ons?
De Britse filmmaker David Malone gelooft niet. De natuurkundige Ard Louis wel. Daarom trekken ze samen langs een rits befaamde wetenschappers voor een antwoord. Niet op de vraag of God bestaat, maar waarom we altijd meer willen, ook als we alles goed voor elkaar hebben. Waarom struinen we onbekende terreinen af en zoeken we een doel?
In de vierdelige documentaireserie ‘Waarom zijn we op aarde?’ die de NPO deze weken uitzendt, laten natuurkundigen, filosofen, biologen en schrijvers hun licht schijnen over de waaromvraag.
Waarom zijn we op aarde
De sciëntisten onder hen menen het antwoord te kennen. Er is geen waarom. Het heelal vormt één grote, geoliede machine en alles om ons heen is uiteindelijk ter herleiden tot materie. Voorspelbaar en doelloos. Het is slechts wachten op de dag dat de wetenschap dit aantoont. Maar Malone en Louis zoeken naar de connectie tussen een zuiver materieel universum en betekenis. De Amerikaanse filosoof Alexander Rosenberg is er duidelijk over: verspilde moeite. Zin is een menselijk bedenksel en bestaat dus niet werkelijk.
Dit artikel lees je gratis. Wil je me helpen verder te werken aan mijn onderzoek naar zingeving en kwaliteitsartikelen hierover? Doneer dan onderaan een bedrag naar keus.
Verbeelding
Een deel van de wetenschappers is niet gespeend van spirituele denkbeelden en dat maakt de serie tot een boeiend relaas. Ze zetten hun werk, ieder op een eigen manier, in een zinvol kader. Zo ziet de Amerikaanse wiskundige Greg Chaitin zichzelf niet als religieus, maar ‘de wiskunde drijft me die kant op. Transcendentie spreekt me enorm aan.’ Hij gaat graag naar de besneeuwde bergtoppen en voelt zich daar dichter bij…God.
De Oxfordse hoogleraar Sunetra Gupta was bang dat de wetenschap iets zou afdoen aan haar achting voor het heelal. Maar die wetenschap bleek gelukkig vooral om verbeelding te draaien. En Martin Nowak, theoretisch bioloog aan Harvard, gelooft in een universum dat klopt. Hij hangt daar het bestaan van God aan op. ‘Een tamelijk filosofische en wiskundige reden.’
Ze hebben allemaal ervaring met het sublieme. Dat voegt volgens de Nigeriaanse schrijver Ben Okri iets toe aan ons menszijn. Een diepe schoonheidsbeleving van iets dat groter is dan wijzelf, wat we niet zelf hebben gemaakt. ‘Het maakt ons groter. We zijn zo’n één meter tachtig, maar we voelen ons een kathedraal van binnen.’ Leuk, zegt Alex Rosenberg, maar het sublieme is slechts een culturele institutie die ons tot daden weet aan te zetten. ‘Natuurlijk kun je ontroert raken door de lofzang op de vreugde uit Beethovens Negende. Maar er schuilt geen grootste betekenis achter de emotionele impact van een kunstwerk.’
Irritatie
Heet hangijzer is de vraag naar het bestaan van waarheid en moraal. Zijn die persoonlijk of juist onafhankelijk van ons? De kwestie leidt tot irritatie tussen de twee interviewende zoekers. De gelovige Louis wordt ‘gek’ van Malones ‘wollige’ ideeën: ‘Hij snapt niet dat morele overtuigingen pas kracht hebben als iets ze een permanent gezag geeft.’ Ofwel als er een kerel over je schouder meekijkt, volgens Malone.
Voor hem is de waarheid met een hoofdletter minder belangrijk. Je kunt met elkaar bepalen of iets waardevol is, los van een eventuele waarheid. Met één vraag aan Louis komt hij tot de essentie van de reeks: is het een ramp wanneer blijkt dat we slechts uit een verzameling moleculen bestaan? Het antwoord is veelzeggend: alles wordt dan als zand dat tussen je vingers doorglipt.
Wetenschap wordt in de serie kritisch onder de loep genomen als het gaat om de grote levensvragen. Maar dat zij daarop geen pasklare antwoorden heeft, is niets nieuws onder de zon. En ook Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. Uiteindelijk leven we allemaal met dezelfde existentiële onzekerheid. Wie heeft daarbij het mooiste verhaal? Dat is de vraag.
.
Mijn onderzoek naar zingeving volgen? Laat je e-mailadres hier achter.
Waardeer je dit artikel? En wil je weten welke rol zingeving speelt in ons leven en de maatschappij? Doneer dan een bedrag naar keus. Zo help je mij verder te werken aan een onderzoek en kwaliteitsartikelen hierover. Veel dank!
Tot nu toe gedoneerd: € 378,06
Lees meer over Waarom zijn we op aarde:
Ook deze mensen raken in de war met hun denken omdat ze verschil niet weten tussen God als het goddelijke en de God van Abraham. God als het goddelijke, als beleving, als het spirituele, gelukzalige, is een niet bebidbare en door de mens beïnvloedbare macht, zoals de ordinaire god die Abraham bedacht heeft, wel is. Pas als je dat goed kunt scheiden en alles uit de bijbel en koran er bij weg haalt kun je het als beeld gebruiken. De god van Abraham is niet meer dan een gebruiksvoorwerp.
Ik heb (een deel van) het programma gezien en het werd bevestigd. Mensen begrijpen het geloof van Abraham niet. En daarmee ook de God van Abraham niet. En het gedrag van Abraham niet.
God als de verwondering van het sublieme, daar kan ik best in mee gaan. Maar zo gauw daar verantwoordelijkheid aan gekoppeld wordt, doe ik niet mee. Die cruciale vraag zou ook eens aan die mensen gesteld moeten worden.
Als u nu geen onderwerpen meer toevoegt en geen discussies laat ontstaan heb ik het omgekeerde bereikt van wat ik wil bereiken. Namelijk kennis vormen door zulke onderwerpen te verduidelijken.