Zingeving ggz – De nadruk op doelen stellen en verbinding zoeken houdt zingeving in de greep van het idee dat ons leven ‘maakbaar’ is. Als we bij zingeving al niet denken aan dé zin van het leven. Tijd voor een frisse blik op eeuwenoud fenomeen.
Bij mentale klachten heb je een psycholoog, schop onder je kont, geestelijk verzorger of luisterend oor van de buurvrouw nodig. Kort en in één zin de reacties op mijn essay in Vrij Nederland van afgelopen maand. Ga je met een fysieke aandoening naar de huisarts of een specialist, voor geestelijk leed lopen de meningen uiteen. Over de ernstigste gevallen bestaat geen misverstand, die krijgen al snel het label ‘ziek’ toebedeeld.
Maar wat zijn dan de miljoenen Nederlanders met lichtere ‘stoornissen’ en waar kunnen ze terecht? Als vervolgens blijkt dat zin of betekenis nauw samenhangt met mentale klachten, is de kakofonie compleet. Voor zingeving ga je niet naar de ggz ofwel een psychologisch hulpverlener, betoogden verschillende professionals in mijn verhaal. Terwijl anderen menen dat je niet heen kunt om zingeving in de ggz.
Zingeving ggz
Het probleem zit ‘m in het begrip zingeving. Dat doet nog altijd denken aan traditionele religie en dé zin van hét leven, niet de minst ambitieuze levensvraag. Daarvoor hadden we voorheen een ander loket: de kerk. Waarom zouden we deze kwesties dan met een psych bespreken? Toch kunnen we ons afvragen waar anders, nu die kerken voor velen geen optie meer zijn. Zingeving blijkt verweven met ons mentale welzijn en bij klachten ga je, indien nodig, juist wel naar een psychologisch hulpverlener, al dan niet bij de ggz. De grote waaromvraag hoeft daarbij geen cruciale rol te spelen.
Moreel sausje
Want niet iedereen houdt zich voortdurend bezig met de zin van het menselijk bestaan. Daarom ligt het meer voor de hand om zingeving vanuit een alledaags perspectief te zien. Dat gebeurt al volop in de publieke arena. Zin geven zou je doen door doelen te stellen, om te kijken naar de ander, boven jezelf uit te stijgen en je te verbinden aan iets groters.
Het klinkt bijna als het leven zelf, maar met een moreel sausje evengoed als nieuwe religie. Streven naar geluk ontbreekt dan ook regelmatig in dit rijtje. Sterker, befaamde Holocaustslachtoffers worden als zingevers naar voren geschoven om het belang ervan te onderstrepen. Nu is er niets mis met inspirerende voorbeelden, maar deze omlijsten met de aanbeveling geen geluk na te jagen en meer te leren lijden, is misplaatst. Hopelijk zijn deze ongetwijfeld goedbedoelde adviezen slechts de restanten van een ‘maakbare samenleving’ die het individu met zijn problemen op zichzelf terugwerpt.
Ik kan me nauwelijks herinneren wanneer ik voor het laatst zin ‘gaf’. Wel schiet me een mooi, onverwacht gesprek in de supermarkt te binnen. En de lol die ik onlangs had tijdens een schaatsles. Of de soms afwezige voldoening in mijn werk. We géven geen zin of betekenis, maar mogen ons gelukkig prijzen als we die kunnen ervaren. Wanneer we het treffen met onze gezondheid, vervullende activiteiten en een fijne band met naasten.
Nooit perfect
Betekent dat wachten op wat ons toe valt? Zeker niet. Zin drijft de mens en hij zal in meer of mindere mate proberen zonder kleerscheuren de eindstreep te halen en er iets moois van maken. Hoe hij dat doet, hangt beperkt af van zijn keuzes. Die luttele seconden voorafgaand aan een handeling waarin hij een andere, nimmer perfecte weg kan inslaan.
In onze samenleving kunnen we die wegen gelukkig deels zelf bepalen. Dat er altijd anderen bij betrokken zijn, daar kan niemand omheen. We leven tenslotte niet op een eilandje, uitzonderingen daargelaten. Of je nu op een zolderkamertje software ontwikkelt, vluchtelingen helpt inburgeren of het gewoon even niet weet; je acties raken anderen. En op die acties kun je reflecteren tijdens het uitlaten van de hond, een manifestatie van je politieke partij of in de kerk.
Zingeving is vooral klein en alledaags
Zin lift mee op onze omstandigheden, zoals psychiater en psychotherapeut Angelien Steen in mijn verhaal constateerde toen ze zinloosheid bij jongeren onderzocht. Tijd om te gaan spreken over ‘zin ervaren’. Dat begrip doet meer recht aan de voortdurende aanwezigheid van zin of betekenis in grote of kleine omvang. Volgens hoogleraar genetica en welzijn Meike Bartels die genvarianten voor zin en geluk onderzoekt, werken deze twee op elkaar in. Of we eerst zin moeten geven om gelukkig te kunnen zijn, is onbekend. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille, die als het meezit iedere dag weer eensgezind aan ons verschijnen.
.
Mijn onderzoek naar zingeving volgen? Laat dan je e-mailadres hier achter.
.
Waardeer je dit artikel? En wil je weten welke rol zingeving speelt in ons leven en de maatschappij? Doneer dan een bedrag naar keus. Zo help je mij verder te werken aan dit onderzoek en kwaliteitsartikelen hierover. Veel dank!
Tot nu toe gedoneerd: € 378,06
.
Lees ook:
- Het essay in Vrij Nederland over zingeving ggz: Gij zult uw leven zin geven
- Waarom we geen zin geven maar zin beleven
- Zin geven is overleven